اجرای اصل چهار ترومن در ایران چگونه موجب کودتای آمریکایی‌ها شد؟
تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۴۷۹۵۰۱
با اجرای اصل چهار ترومن در ایران، اقتصاد و سیاست کشور وابسته به آمریکا شد. این وابستگی علاوه بر اینکه به تولید داخلی آسیب وارد کرد، زمینه نفوذ مهر‌ه‌های سیاسی آمریکا و طراحی برای کودتای ۲۸ مرداد را فراهم کرد.
گروه تاریخ انقلاب ایران اکونومیست – رهبر انقلاب اسلامی صبح امروز در جمع بسیجیان به سابقه مداخله آمریکا در امور ایران اشاره کرد و گفت: «آمریکا در دوران پهلوی به بهانه کمک به ایران طمع کرد بعد جای پای‌شان را محکم کردند، دیگران را کنار زدند و خودشان را مسلط کردند بر ایران.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اشاره رهبر انقلاب به اجرای اصل چهار ترومن در ایران است که به کودتای 28 مرداد 1332 انجامید. در ادامه گزارشی در مورد اجرای این اصل در ایران را می‌خوانید:
بیست و هفتم مهر ماه سال 1329 (اکتبر 1950) طرح همکاری ایران با اصل چهار ترومن بین حاجی‌علی رزم‌آرا نخست وزیر رژیم پهلوی و هنری گریدی سفیر آمریکا در ایران امضا شد.
ترومن رئیس جمهور آمریکا در سال 1949 و در آغاز دور دوم ریاست‌جمهوریش، موضوع کمک‌های فنی آمریکا به دولت‌هایی که از نظر اقتصادی توسعه پیدا نکرده‌اند، مطرح کرد. برنامه کمک‌های آمریکایی که به اصل چهار ترومن مشهور شد، اگرچه در ظاهر با هدف کمک به کشورهای توسعه نیافته و مقابله با شوروی بود، اما پیامدهایی را در این کشورها از جمله ایران به دنبال داشت.
سلطه بر ایران با اصل چهار ترومن
آمریکا برای افزایش قدرت اقتصادی و سیاسی خود به دنبال تسلط بر بازارهای دنیا بود. از این رو برای یافتن بازارهای مناسب و هدر نرفتن سرمایه‌های سرمایه‌گذاران آمریکایی، اقدام به توسعه مصرف‌گرایی در کشورهای توسعه نیافته از جمله ایران کرد. در واقع مدل آمریکایی توسعه «مصرف‌گرایی» راهبردی اساسی اصل چهار ترومن برای تسلط بر جوامع گوناگون از سوی آمریکا بود.
ترومن در سال 1949 طی پیام خود به کنگره آمریکا اعلام کرد 'به منظور بالا بردن سطح زندگی مردم جهان حاضر است با کمک دول دیگر برنامه‌های وسیعی برای کمک‌های فنی طرح کند و نتیجه‌ی پیشرفت‌های صنعتی کشور خود را که مهمترین عامل بالا بردن سطح زندگی مردم آمریکا محسوب می‌شود، در اختیار جهانیان بگذارد و بدین‌وسیله سرمایه‌های خصوصی را برای به کار افتادن در کشورهایی که از نظر اقتصادی توسعه نیافته‌اند، تشویق کند... فقر و موجود نبودن شرایط در سرزمین‌هایی مانند آفریقا، آسیا، شرق میانه و شرق دور بزرگترین دشمن صلح و امنیت جهان محسوب می‌شوند و اشکال بزرگی که اهالی این سرزمین‌ها با آن دست به گریبانند، فقدان پایه‌ی اقتصادی محکم است...'
اصل چهار ترومن با شعار بهبودی اجتماعی و اقتصادی در کشورهای جهان آغاز به کار کرد، اما این اصل بازارهای ایران را در اختیار آمریکایی‌ها قرار داد و تولیدات داخلی را با ضربات مهلکی مواجه کرد. مبارزه با مالاریا، بهبود وضع کشاورزی، افزایش تولید گندم، تامین آب آشامیدنی، احداث کارخانجات نساجی و تعلیم آموزگاران از جمله برنامه‌های اعلامی اصل چهار در ایران بود. موسسه اصل چهار ترومن در ایران به وجود آمد تا به رشد کشاورزی و بهبود وضعیت بهداشتی و فرهنگی روستاهای ایران کمک کند، اما موفقیتی در این خصوص حاصل نشد.
طرح همکاری ایران با اصل چهار ترومن بیست و هفت مهر 29 بین حاجی‌علی رزم‌آرا نخست وزیر رژیم پهلوی و هنری گریدی سفیر آمریکا در ایران امضا شد.
در پی اجرای اصل چهار ترومن، حجم صادرات آمریکا به ایران به صورت چشمگیری افزایش یافت. بسیاری از کالاها که وارد می‌شد، نمونه آن در ایران تولید می‌شد. از این رو بسیاری از کارگاه‌های ایران تعطیل شدند. مستشاران اقتصادی آمریکا نیز برای کار در تولیدات صنعتی، ساختمانی، حمل و نقل، کشاورزی و تامین آب و برق و با هدف تامین خواسته‌های آمریکا در ظاهر به استخدام ایران درآمدند.
آمریکایی‌ها به بهانه رشد کشاورزی و بهبود وضعیت روستانشینان به اجرای اصل ترومن پرداختند، اما نتیجه آن تغییر سبک زندگی روستاییان بود. این تغییر سبک زندگی منجر به نابودی بخش‌هایی از کشاورزی ایران و تبدیل ایران به بازار مصرف آمریکا شد. در نتیجه ایران برای تامین موادغذایی به آمریکا و به واردات از دیگر کشورها وابسته شد. دام و طیور ایران نیز از اصلاح نژادی بی‌نصیب نماندند و برای این کار از آمریکا دام و طیور به ایران می‌آوردند.
توسعه خطی که آمریکا به دنبال اجرای آن در ایران بود و رژیم پهلوی نیز به شدت علاقه‌مند به اجرای آن بود و برخی نیز همچنان معتقد به اجرای آن هستند، اگرچه در ظاهر آمریکا را به عنوان مدل توسعه معرفی می‌کند، اما اقتصاد و سیاست کشور را وابسته به آمریکا می‌کند. در این مدل سیاستی از توسعه، اقتصاد بومیِ قدرتمند معنایی ندارد و تولید داخلی و اشتغال ایرانیان نیز محلی از اعراب ندارد.
نتیجه این نوع از توسعه را با اجرای اصل چهار ترومن در ایران شاهد بودیم. وابستگی اقتصادی و سیاسی به آمریکا که از سال 29 آغاز و پس از کودتای 28 مرداد گسترده‌تر شد، نه تنها سطح زندگی مردم را ارتقا نداد، بلکه منجر به زمین خوردن تولید داخلی، کنار گذاشته شدن فعالان اقتصادی داخلی و بیکاری کارگران شد، فقر را در کشور گسترده‌تر و فاصله طبقاتی و تورم را افزایش داد. حتی در آن زمان که فروش روزانه نفت ایران به شش میلیون بشکه در روز رسید و دولت‌های شبه مدرن همچون دولت هویدا بر سر کار بودند، نیز دردی از فقرا درمان نشد.
نفوذ به بهانه توسعه اقتصادی
ایران یکی از اولین کشورهایی بود که اصل چهار ترومن در آن اجرا شد. براساس طرح ترومن، ایران وام‌هایی دریافت کرد تا در بخش اقتصادی و عمرانی به ثبات و پیشرفت برسد اما وام‌هایی که ایران دریافت کرد، منجر به حضور و مداخله بیشتر آمریکایی‌ها شد. در برنامه توسعه 7 ساله ایران که از سال 1327 آغاز شده بود، پس از این اجرای طرح ترومن، نظر و مشاوره کارشناسان آمریکایی تدوین‌گر و مجری برنامه بود.
اصل چهار ترومن با شعار بهبودی اجتماعی و اقتصادی در کشورهای جهان آغاز به کار کرد، اما این اصل بازارهای ایران را در اختیار آمریکایی‌ها قرار داد و تولیدات داخلی را با ضربات مهلکی مواجه کرد.
اجرای این اصل منجر به حضور آمریکایی‌ها در ایران و توسعه اهداف سیاسی آنان شد. از این رو ریشه‌های نقش آمریکا در کودتای 28 مرداد را باید در اجرای اصل چهار ترومن دانست.
برای اجرای این اصل، کمیسیون مشترک ایران و آمریکا برای بهبود امور روستایی تشکیل شد که برخی از اعضای این کمیسیون مانند فضل‌الله زاهدی که آن زمان معاون خزانه‌داری بود و بعدها به عوامل کودتای 28 مرداد تبدیل شد، در سال 31 برای آموزش به آمریکا رفت.
در نتیجه اجرای اصل چهار در ایران پایه‌گذار دخالت‌های سیاسی آمریکا در ایران شد. آمریکا در آن دوران رقابتی هم با انگلیسی‌ها داشت. انگلیسی‌ها پس از کودتای 1299 توانسته بودند، در ساختار اداری کشور حضور داشته باشند، اما آمریکایی‌ها اشراف چندانی بر نظام اداری ایران نداشتند.اجرای اصل ترومن موجب شد تا انگلیس جای خود را در ایران به آمریکا بدهد و آمریکا بر ساختارها و نهادهای ایران تسلط یابد و با روشنفکران ایرانی ارتباط برقرار کند.
جمشید آموزگار و اردشیر زاهدی کارمندان اداره اصل چهار بودند. آنان در آینده رژیم پهلوی نقش مهمی در تحقق خواسته‌های آمریکا داشتند.
منبع: ایران اکونومیست
کلیدواژه: کودتای 28 مرداد آمریکایی ها رژیم پهلوی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۴۷۹۵۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تحصیل رایگان دانشجوی معترض آمریکایی در ایران؛ این دانشگاه‌ها اعلام آمادگی کردند/ اسامی
به گزارش خبرآنلاین، بیش از دو هفته از شکل گیری اعتراضات دانشگاهیان( دانشجویان و اساتید) دانشگاه های آمریکا به جنایات رژیم صهیونیستی در غزه می گذرد، حمایت ها و همصدایی دانشگاه های ایران با این دانشجویان معترض همچنان ادامه دارد.
به گزارش ایسنا، دانشگاه های ایران از همان ابتدای شکل گیری اعتراضات دانشگاهیان آمریکایی حامی فلسطین حمایت های خود از این اعتراضات را به شیوه های مختلف اعم از برپایی تجمعات اعتراضی و صدور بیانیه های مختلف نشان دادند.
به طوریکه همان روزهای ابتدایی این تجمعات برخی از رؤسای دانشگاههای ایران ایمیل‌های حمایتی از خیزش اخیر دانشجویان و اساتید برای رؤسای دانشگاههای امریکا ارسال کردند. تشکل‌های دانشجویی نیز تجمعات حمایتی از این خیزش برگزار کردند.
اما در اقدامی جدید بیش از ۱۳ دانشگاه ایران آمادگی خود برای پذیرش دانشجویان اخراجی یا تعلیقی دانشگاه های آمریکایی را اعلام کردند که تصمیم برخی از این دانشگاه های برتر را در ذیل می خوانیم.
*دانشگاه شیراز
در این راستا موذنی، رئیس دانشگاه شیراز به عنوان اولین دانشگاه پیشنهاد خود برای پذیرش دانشجویان تعلیقی یا اخراجی حامی فلسطین در آمریکا را اعلام کرد و گفت: تا سال‌های قبل بیان می‌شد که مسأله فلسطین مهمترین موضوع جهان اسلام است ولی الان می‌بینیم که موضوع فلسطین مهمترین موضوع جهان است و در دفاع از مردم مظلوم فلسطین بسیاری از دانشگاههای آمریکا و اروپا دست به اعتراض و تحصن زده اند.
وی افزود: دولتمردان آمریکایی و اروپایی این دانشجویان و اساتید آنها را به اخراج و بیکاری تهدید کرده اند لذا با توجه به اینکه دانشگاه شیراز یکی از دانشگاه معتبر بین المللی است، دانشگاه شیراز در صورت پیشنهاد این دانشجویان آماده است تا در مقاطع مختلف تحصیلی آنان را در رشته‌های تخصصی پذیرش و بورسیه کند.دانشگاه شیراز هم اکنون از دانشگاههای برتر ایران است.
*دانشگاه شهید بهشتی
همچنین سیدمحمود آقامیری رئیس دانشگاه شهید بهشتی در حمایت از مردم غزه و محکومیت اقدام دولت آمریکا نسبت به اساتید معترض گفت: دانشجویانی که به دلیل اعتراض به عملکرد صهیونیست‌ها از دانشگاههای اروپا و امریکا اخراج شده‌اند را پذیرش می‌کنیم.
وی افزود: برای این دانشجویان بورسیه تحصیلی در نظر گرفته‌ایم و هزینه آموزش، خوابگاه و اسکان را به طور کامل تقبل می‌کنیم.
رئیس دانشگاه شهید بهشتی خاطرنشان کرد: همچنین از دانشجویان فلسطینی که در زندگی‌شان دچار مشکل شده‌اند نیز حمایت ویژه می‌کنیم.
*دانشگاه رازی
در ادامه محمدنبی احمدی رئیس دانشگاه رازی نیز با بیان اینکه درب دانشگاه رازی به عنوان یکی از معتبرترین دانشگاههای جمهوری اسلامی ایران و جهان اسلام، برروی تمامی استادان و دانشجویان اخراج شده وقایع اخیر آمریکا و حامیان مردم مظلوم فلسطین باز است، تاکید کرد: تمامی استادان و دانشجویان اخراج شده وقایع اخیر آمریکا و حامیان مردم مظلوم فلسطین می‌توانند با هجرت به ایران اسلامی، تدریس و تحصیل خود را در این دانشگاه ادامه دهند.
وی افزود: دانشجویان حامی مردم مظلوم فلسطین که در روزهای اخیر شجاعانه علیه رژیم جعلی اسرائیل به پا خاستند و از دانشگاههای آمریکا اخراج شده‌اند، می‌توانند با تخفیف کامل شهریه، در رشته مورد علاقه خود در دانشگاه رازی کرمانشاه به تحصیل بپردازند.
رئیس دانشگاه رازی گفت: استادان و دانشمندان دانشگاههای آمریکا که در پی حمایت از مردم بی‌دفاع فلسطین و ابراز انزجار از رژیم غاصب صهیونیستی از دانشگاه اخراج شده‌اند، می‌توانند در دانشگاه رازی تدریس نمایند.
*دانشگاه علامه طباطبائی
همچنین عبدالله معتمدی رئیس دانشگاه علامه طباطبائی نیز با بیان اینکه این اتفاق، اتفاق بی سابقه و میمونی است که بیداری واقعی در فضای دانشگاهی را نشان می دهد، گفت: با توجه به اتفاقاتی که افتاده دانشگاه علامه طباطبائی هم آمادگی دارد سوابق تحصیلی استادان و دانشجویان علوم انسانی دانشگاهیان آمریکایی که اخراج شده را برای پذیرش بررسی کند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اضافه کرد: ما حتی آمادگی داریم از این افراد برای حضور در مجامع علمی دانشگاه دعوت کنیم تا از ارزیابی و تجربیات شان از اتفاقاتی که در کشورهای اروپایی و آمریکایی رخ می دهد استفاده کنیم.
معتمدی در ادامه گفت: اگر رشته تحصیلی این افراد با رشته تحصیلی دایر در دانشگاه علامه طباطبائی مطابق باشد آمادگی داریم به این دانشجویان بورس تحصیلی ارائه کنیم و حتی آمادگی آموزش زبان فارسی از طریق وبینار و فضای مجازی در دوره های معینی به آنها داریم تا با زیان فارسی آشنا شوند.
*دانشگاه فردوسی مشهد
همچنین مسعود میرزائی شهرابی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد نیز به خطاب به رؤسای دانشگاههای آمریکایی ضمن اعلام نگرانی خود از سرکوب شدید دانشجویان حامی فلسطین توسط پلیس آمریکا اظهار کرد: دانشگاههای ما، به عنوان حافظان آموزش عالی و آزاداندیشی، باید به عنوان سنگری جهت تبادل آزاد نظرات و ایده‌ها عمل کنند. ما در دانشگاه فردوسی مشهد، عمیقاً احساس می‌کنیم که باید نگرانی خود را نسبت به سرکوب تظاهرات مسالمت آمیز دانشگاه‌ها علیه جنگ غزه، و به طور مشخص تر، اقدامات و سیاست‌های بی‌رحمانه اسرائیل ابراز کنیم.
وی خاطر نشان کرد: اقدامات خشنی که برای خفه کردن گفتمان آکادمیک در مورد این مسائل مهم حقوق بشری انجام شده است، عمیقاً نگران کننده است. این نه تنها قداست و حرمت آزادی آکادمیک را تحت الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مانع تلاش جمعی ما برای دستیابی به حقیقت و عدالت می شود.
دانشگاه فردوسی مشهد افزود: با توجه به تأثیر مخرب جنگ بر زندگی انسان‌های بی‌گناه، از جمله کودکان، این وظیفه اخلاقی ما است که اقداماتی را که حقوق بشر را نقض می کند، محکوم کنیم، و در مورد این نگرانی‌های فوری و حیاتی جهانی، گفت‌وگوی باز را تشویق کنیم. به عنوان آموزگاران، ما باید از آرمان صلح و عدالت دفاع کنیم و اطمینان حاصل کنیم که جوامع دانشگاهی ما فضای امنی برای تحقیق انتقادی و حمایت از آرمان صلح و عدالت هستند.
میرزائی تاکید کرد: ما از همه دست اندرکاران می خواهیم که قاطعانه از این اصول حمایت کنند، تا بر تعهد خود نسبت به آزادی اندیشه و کرامت انسانی مجدداً تاکید کنیم.
*دانشگاه علم و صنعت ایران
در ادامه این حمایت ها داوود یونسیان رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران نیز در حمایت از مردم غزه و محکومیت دولت آمریکا نسبت به اساتید معترض گفت: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این راستا در حال انجام یک کار کلی و برنامه سراسری برای دانشگاه‌ها است.
وی افزود: دانشگاه علم و صنعت ایران هم آماده پذیرش دانشجویان آمریکایی و اروپایی اخراجی در این دانشگاه است. رئیس دانشگاه علم و صنعت به نحوه و شرایط پذیرش این دانشجویان اشاره کرد و گفت: ما با همان شرایطی که این دانشجویان تحصیل می‌کردند آنها را پذیرش می‌کنیم؛ یعنی عیناً همان امکانات و تسهیلاتی که در کشورهای اروپا و آمریکا به این دانشجویان ارائه می‌شد را در اختیارشان قرار خواهیم داد.
*جهاد دانشگاهی
مسلمی نائینی رئیس جهاد دانشگانی نیز با تاکید بر اینکه رژیم اشغالگر قدس شریف، فضای فعالیت آزادانه علمی و دانشگاهی را به داغ و درفش، سخت به هم فشرده است، بیان کرد: آغوش دانشگاه‌ها، موسسات آموزشی و پژوهشی جهاد دانشگاهی برای دانشجویان دانشگاههای غزه که عضوی از اتحادیه دانشگاههای جهان اسلام هستند، گشوده است و آمادگی دارند این عزیزان را همچون میهمانانی گرامی به شایستگی و گرمی پذیرا باشد تا ان شاء الله به زودی با مراجعت به کشور مظلوم خویش گام‌هایی بلندتر را برای کسب علم و دانش و معرفت بردارند.
وی تاکید کرد: جهاد دانشگاهی با فعالیت بیش از ۱۰۰ واحد سازمانی و علم و پژوهشی در سراسر کشور دارای دو دانشگاه علم و فرهنگ در تهران و علم و هنر در یزد و شش موسسه آموزش عالی در اصفهان؛ خوزستان؛ کرمانشاه؛ گیلان( رشت)؛ همدان و خراسان رضوی( کاشمر) است.
*بورسیه در رشته های تخصصی
حمایت از دانشجویان معترض به جنایات رژیم صهیونیستی دانشگاه های آمریکا صرفا به دانشگاه های ایران ختم نشد بلکه داداش پور رییس سازمان امور دانشجویان و معاون وزیر علوم هم با اعلام حمایت از این تصمیم این دانشگاه های ایران تصریح کرد: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این آمادگی را دارد که این دانشجویان را در رشته‌های تخصصی موجود، پذیرش و بورسیه تحصیلی کند.
*تحصیل رایگان دانشجویان معترض
علی خطیبی معاون اداری مالی و مدیریت منابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز با بیان اینکه جامعه ایرانی اسلامی به معنای واقعی به محیط علم و عالم اهمیت می‌دهد و حرف‌های ما شعار نیست، می‌گوید که در سال ۱۴۰۱ دانشگاههای ما دچار بحران شد، ولی هیچ نیروی نظامی داخل دانشگاه نشد و هیچ دانشجویی آسیب ندید، اما ببینید در آمریکا چه خبر است.
وی عنوان می‌کند که درب دانشگاههای ایرانی به روی تمام افرادی که در دانشگاههای آمریکا محروم از تحصیل یا تعلیق شدند، باز است و هزینه تحصیل این دانشجویان رایگان است.
*حمایت ریاست جمهوری از پذیرش دانشجویان آمریکایی
در نهایت حسین حسینی معاون رئیس جمهور نیز اظهار کرد: به برکت خون شهیدان مظلوم غزه، بخش زیادی از دانشجویان و افکار عمومی کشورهای غربی به این جمع‌بندی رسیدند که آمریکا و رژیم صهیونیستی نماد ظلم و ستم علیه بشریت هستند.
وی با بیان اینکه اعلام پذیرش دانشجویان و اساتید تعلیقی و اخراجی آمریکا، حرکتی هوشمندانه و انقلابی است، گفت: فشار افکار عمومی باعث خواهد شد که ادامه حمایت نظام سلطه از رژیم صهیونیستی با مشکلات عدیده مواجه شود.
۲۳۳۲۳۳
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902654
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلاله‌ای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت